کد مطلب:188735 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:174
تقیه و پنهانکاری
تقیه از جمله عناوین و برنامه هایی است كه گاه مورد سوء استفاده و بد فهمی قرار می گیرد و علت آن هم، جدا ساختن تقیه از معنای واقعی و هدف اصلی آن است.
تقیه در حقیقت یك دستورالعمل سیاسی است كه نوعی پنهانكاری به شمار می آید و اهداف زیر را دنبال می كند.
الف: حفظ نیروهای مؤمن از متلاشی شدن به دست ناصالحان.
ب: هدر نرفتن توان عناصر مؤمن در راه های كم ثمر و ذخیره سازی آن ها برای شرایط حساس و سرنوشت ساز.
ج: حفظ اسرار و خط مشی ها و برنامه ها از قرار گرفتن در اختیار دشمن.
د: جای دادن عناصر مؤمن در تشكیلات دشمن، به منظور بهره گیری از قدرت و امكانات خود دشمن علیه وی.
این ها نكاتی است كه از لابلای روایات تقیه به دست می آید، و با توجه به این نكات، اهمیت تقیه و نقش آن در حفظ نظام تفكر شیعی و جامعه ی شیعیان، دانسته می شود.
اگر اهداف سیاسی - اجتماعی تقیه مورد توجه واقع نشود، چه بسا اهتمام ائمه (ع) نسبت به رعایت آن از سوی شیعیان مورد ابهام قرار گیرد و نیز موارد تقیه از غیر تقیه بازشناسی نشود.
بنابراین، اگر امام باقر (ع) فرموده است:
تقیه از برنامه های دین من و پدران من است و كسی كه به وظیفه ی تقیه عمل
[ صفحه 129]
نمی كند ایمان ندارد [1] .
حضرت در مقام ایجاد روح ترس، فریبكاری، دو چهرگی و مسؤولیت گریزی در مؤمنان نیست، بلكه یاران و پیروان خود را به تقیه ای فرا می خواند كه مانند سپری در میدان حركت و مبارزه، جان مؤمن را از تلف شدن، حفظ می كند و او را برای ادامه ی نبرد و تلاش یاری می دهد.
تقیه در مكتب اهل بیت، زمینه ی چشمپوشی از حق نیست، وسیله ی نجات برای پاسداری از حق است.
امام باقر (ع) می فرماید: حق را بگو و افشا كن، هر چند به زیان شخص تو باشد. [2] .
آن حضرت پیروان خود را به تقیه ای فرا می خواند كه پیامبر (ص) و علی بن ابی طالب (ع) و حسن بن علی (ع) و حسین بن علی (ع) و امام سجاد (ع) داشته اند، تقیه ای كه پیامبر (ص) را از رویارویی با مشركان و تبلیغ دین بازنداشت، تقیه ای كه علی بن ابی طالب را از حضور در میدان های جنگ و افشاگری به موقع علیه خط كفر و نفاق، منصرف نكرد و تقیه ای كه حسین بن علی (ع) را از گام نهادن در مسیر شهادت دور نساخت.
به تعبیر دیگر، تقیه یك استراتژی مبارزاتی در رویارویی با دشمن است، نه یك هدف.
امام صادق (ع) می فرماید: پدرم هماره این نكته را یادآور می شد كه:
هیچ چیز به اندازه ی تقیه، چشم مرا روشن نمی سازد؛ زیرا تقیه سپر مؤمن است [3] .
سپر در میدان نبرد معنا می یابد. مؤمن هماره در نبرد با كفر و گمراهی است و در این طریق، تقیه را به كار می گیرد تا به بن بست نرسد، نیرویش را هدر ندهد و به مبارزه ادامه دهد، پس جا دارد كه رهبر از تیزهوشی و موقعیت سنجی پیروان خود، چشمش روشن شود.
ابوبصیر از امام باقر (ع) روایت كرده است:
[ صفحه 130]
هنگامی كه حكومت در اختیار عناصر نادان و سبكسر قرار گرفت، در ظاهر با توده ی مردم و برنامه های حكومت همراه باشید، ولی در نهان و باطن به وظیفه ی واقعی خود عمل كنید [4] .
اهدافی كه برای تقیه در احادیث امام باقر (ع) معرفی شده عبارت است از:
تقیه در حقیقت یك دستورالعمل سیاسی است كه نوعی پنهانكاری به شمار می آید و اهداف زیر را دنبال می كند.
الف: حفظ نیروهای مؤمن از متلاشی شدن به دست ناصالحان.
ب: هدر نرفتن توان عناصر مؤمن در راه های كم ثمر و ذخیره سازی آن ها برای شرایط حساس و سرنوشت ساز.
ج: حفظ اسرار و خط مشی ها و برنامه ها از قرار گرفتن در اختیار دشمن.
د: جای دادن عناصر مؤمن در تشكیلات دشمن، به منظور بهره گیری از قدرت و امكانات خود دشمن علیه وی.
این ها نكاتی است كه از لابلای روایات تقیه به دست می آید، و با توجه به این نكات، اهمیت تقیه و نقش آن در حفظ نظام تفكر شیعی و جامعه ی شیعیان، دانسته می شود.
اگر اهداف سیاسی - اجتماعی تقیه مورد توجه واقع نشود، چه بسا اهتمام ائمه (ع) نسبت به رعایت آن از سوی شیعیان مورد ابهام قرار گیرد و نیز موارد تقیه از غیر تقیه بازشناسی نشود.
بنابراین، اگر امام باقر (ع) فرموده است:
تقیه از برنامه های دین من و پدران من است و كسی كه به وظیفه ی تقیه عمل
[ صفحه 129]
نمی كند ایمان ندارد [1] .
حضرت در مقام ایجاد روح ترس، فریبكاری، دو چهرگی و مسؤولیت گریزی در مؤمنان نیست، بلكه یاران و پیروان خود را به تقیه ای فرا می خواند كه مانند سپری در میدان حركت و مبارزه، جان مؤمن را از تلف شدن، حفظ می كند و او را برای ادامه ی نبرد و تلاش یاری می دهد.
تقیه در مكتب اهل بیت، زمینه ی چشمپوشی از حق نیست، وسیله ی نجات برای پاسداری از حق است.
امام باقر (ع) می فرماید: حق را بگو و افشا كن، هر چند به زیان شخص تو باشد. [2] .
آن حضرت پیروان خود را به تقیه ای فرا می خواند كه پیامبر (ص) و علی بن ابی طالب (ع) و حسن بن علی (ع) و حسین بن علی (ع) و امام سجاد (ع) داشته اند، تقیه ای كه پیامبر (ص) را از رویارویی با مشركان و تبلیغ دین بازنداشت، تقیه ای كه علی بن ابی طالب را از حضور در میدان های جنگ و افشاگری به موقع علیه خط كفر و نفاق، منصرف نكرد و تقیه ای كه حسین بن علی (ع) را از گام نهادن در مسیر شهادت دور نساخت.
به تعبیر دیگر، تقیه یك استراتژی مبارزاتی در رویارویی با دشمن است، نه یك هدف.
امام صادق (ع) می فرماید: پدرم هماره این نكته را یادآور می شد كه:
هیچ چیز به اندازه ی تقیه، چشم مرا روشن نمی سازد؛ زیرا تقیه سپر مؤمن است [3] .
سپر در میدان نبرد معنا می یابد. مؤمن هماره در نبرد با كفر و گمراهی است و در این طریق، تقیه را به كار می گیرد تا به بن بست نرسد، نیرویش را هدر ندهد و به مبارزه ادامه دهد، پس جا دارد كه رهبر از تیزهوشی و موقعیت سنجی پیروان خود، چشمش روشن شود.
ابوبصیر از امام باقر (ع) روایت كرده است:
[ صفحه 130]
هنگامی كه حكومت در اختیار عناصر نادان و سبكسر قرار گرفت، در ظاهر با توده ی مردم و برنامه های حكومت همراه باشید، ولی در نهان و باطن به وظیفه ی واقعی خود عمل كنید [4] .
اهدافی كه برای تقیه در احادیث امام باقر (ع) معرفی شده عبارت است از:
[1] التقية من ديني و دين آبائي و لا ايمان لمن لا تقية له. بحار 75 / 431.
[2] ميزان الحكمة 2 / 468.
[3] ان أبي كان يقول: ما من شي ء اقر لعين أبيك من التقية، ان التقية لجنة للمؤمن، بحار 75 / 412.
[4] عن ابي بصير قال: قال أبوجعفر (ع): خالطوهم بالبرانية و خالفوهم بالجوانية، اذا كانت الامرة صبيانية. بحار 75 / 436.